αρχιτεκτονικη του ιερου ναου

Ο μεγαλοπρεπής και ιστορικός ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι χαρακτηρισμένος ως μνημειακός ιερός Ναός από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας. Δεσπόζει επιβλητικά στη βορειοδυτική πλευρά του ιστορικού οικισμού της Παναγίας, που υπήρξε παλιά η πρωτεύουσα του νησιού, και αποτελεί τον πιο επιβλητικό ιερό Ναό στη Θάσο.
Είναι βυζαντινού ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής με τρούλλο, αποτελούμενη από δύο σειρές κιόνων, οι οποίοι χωρίζουν το κτίριο σε τρία κλίτη. Κάθε σειρά αποτελείται από επτά κίονες. Στο κέντρο του ιερού Ναού δεσπόζει ο τρούλλος με τον Παντοκράτορα. Γύρω του υπάρχουν μικρά παράθυρα που διευκολύνουν τον φωτισμό και χαρίζουν μία ψυχική κατάνυξη.
Ο νάρθηκας είναι ενιαίος με τον ιερό Ναό στην δυτική πλευρά και χωρίζεται από τα αντίστοιχα κλίτη δεξιά και αριστερά με καφασωτά διαμορφώνοντας δύο επιπλέον χώρους, τα λεγόμενα «γριγίτικα». Κατά την παράδοση και ιστορία στους χώρους αυτούς στέκονταν οι γραίες, ήτοι οι ηλικιωμένες γυναίκες που αδυνατούσαν ν΄ανέβουν τις σκάλες που οδηγούν στο γυναικονίτη. Τα «γραιγίτικα» η «γριγίτικα» είναι αφιερω-μένα στους αγίους Χαράλαμπο και Οσία Ειρήνη Χρυσοβαλάντου.
Από τα «γριγίτικα» οι σκάλες οδηγούν στον γυναικονίτη, ο οποίος είναι περίπου 50 τ.μ. και βρίσκεται άνωθεν του νάρθηκος. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο βόρειο «γριγίτικο», το οποίο είναι αφιερωμένο στον Άγιο Χαράλαμπο, υπάρχει το επί διακοσίων ετών χωνευτήριο, όπου εκεί ρίχνεται το νερό από τις βαπτίσεις και κάθε ιερό κατάλοιπο μυστηρίων η τελετών το οποίο δεν πρέπει να πατηθεί.
Οι διαστάσεις του ιερού Ναού είναι μήκος 27,50 μ.,πλάτος 18,60 μ. και ύψος 18 μ. μαζί με τον τρούλλο. Υφίσταται η παράδοση ότι υπήρχε προοπτική ανυψώσεως κατά 80-100 εκ. και γι΄ αυτό τον λόγο υπάρχουν στον γυναικωνίτη και στην υπόλοιπη Εκκλησία, στο ίδιο ύψος, οριζόντια σίδερα. Προφανώς για λόγους οικονομίας δεν ολοκληρώθηκε η υπερύψωση.
Αυτό που χαρίζει μία ιδιαίτερη κατάνυξη και συνάμα επιβλητικότητα στον ιερό Ναό είναι το εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο το οποίο αποπερατώθηκε το 1881 από Βολιώτες Καλλιτέχνες. Συγκεκριμένα η επιγραφή αναφέρει : ΧΕΙΡ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ Α. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΕΚ ΒΟΥΛΟΥ ΕΞ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ 24 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1881.
Αυτό που συγκινεί και συνάμα γαληνεύει τον προσκυνητή είναι ο προαύλιος χώρος της Εκκλησίας. Ένας χώρος με ευσκιόφυλλα δέντρα, με κήπο και με δάπεδο που συνδυάζει μάρμαρο (κρυσταλλίνα) και παραδοσιακή πέτρα, στοιχεία που αρμόζουν στο χωριό της Παναγίας. Σε ένα σημείο του χώρου αυτού βρίσκονται τα κοιμητήρια του χωριού. Η παράδοση μαρτυρεί ότι η Εκκλησία παρεχώρησε το οικόπεδο στην κοινότητα, προκειμένου να γίνουν τα ιερά κοιμητήρια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μία άμεση και καθημερινή επαφή των κατοίκων με τους κεκοιμημένους αδελφούς μας, οι οποίοι είναι ζωντανοί με ψυχές, ακούνε, προσεύχονται, έχουν ανάγκη την προσευχή, σκέφτονται, αγαπούν, περιμένουν το έλεός μας.
